OSINT, czyli Open Source Intelligence (biały wywiad), to technika polegająca na pozyskiwaniu oraz analizie informacji z jawnych i ogólnie dostępnych źródeł. Jest to legalna metoda wykorzystywana m.in. w sektorze rządowym w celu zapewnienia bezpieczeństwa państwa lub reakcji organów ścigania w wymagających tego sytuacjach oraz komercyjnym, gdzie np. potrzeba dokonać weryfikacji wiarygodności kontrahenta, z którym ma zostać podjęta współpraca biznesowa. Kluczowym elementem pracy analityka OSINT jest określenie celu, w jakim ma zostać pozyskana informacja lub zbiór tych informacji.  Cel tych działań zawsze definiowany jest przez potrzeby zleceniodawcy.

Proces OSINT

Praca analityczna w zakresie OSINT musi podlegać pewnym procesom, aby była skuteczna. Przykładowy proces dla wariantu zleceniodawca-zleceniobiorca obejmuje następujące etapy:

1. Przyjęcie zlecenia: Proces rozpoczyna się od przyjęcia zlecenia, które określa zakres i cel działań analitycznych.
2. Określenie celu zlecenia: Następnie określa się cel zlecenia, co pozwala na precyzyjne dopasowanie metod i narzędzi do realizacji zadania.
3. Zrozumienie kluczowych elementów zlecenia: Kluczowym krokiem jest zrozumienie wszystkich istotnych elementów zlecenia, co umożliwia skuteczne przeprowadzenie analizy.
4. Planowanie: Etap planowania obejmuje ustalenie strategii oraz harmonogramu działań analitycznych.
5. Identyfikacja źródeł informacji: Kluczowym elementem jest identyfikacja źródeł informacji, które mogą dostarczyć potrzebne dane.
6. Gromadzenie danych: Następnie przeprowadza się proces gromadzenia danych z wybranych źródeł.
7. Walidacja danych: Ważnym krokiem jest walidacja danych, czyli sprawdzenie ich wiarygodności i dokładności.
8. Analiza wyselekcjonowanych informacji: Zebrane i zweryfikowane informacje są analizowane w kontekście celów zlecenia.
9. Ocena materiału analitycznego: Ostateczna ocena materiału analitycznego pozwala na wyciągnięcie wniosków i przygotowanie raportu.
10. Dostarczenie wyników analizy: Końcowym etapem jest dostarczenie wyników analizy zleceniodawcy.

Cały ten proces jest nadzorowany z uwzględnieniem terminów oraz potrzeb zleceniodawcy. Poniższy wykres kołowy ilustruje ten proces:

Zastosowania OSINT

Wywiad gospodarczy

OSINT umożliwia prowadzenie działań ukierunkowanych na analizę działalności gospodarczej, w tym pozyskiwanie informacji o kadrze, finansach przedsiębiorstwa oraz powiązaniach gospodarczych. Dzięki temu można oszacować ryzyka związane z podjęciem biznesowej współpracy z danym podmiotem.

Przykład: Firma X planuje nawiązać współpracę z nowym dostawcą. Wykorzystując techniki OSINT, firma przeprowadza analizę finansową potencjalnego partnera, sprawdzając jego stabilność finansową, wcześniejsze transakcje oraz opinie innych klientów. Dzięki temu minimalizuje ryzyko nawiązania współpracy z niewiarygodnym partnerem.

Analiza rynku i strategia biznesowa

Firmy mogą śledzić i badać trendy rynkowe, preferencje klientów oraz działania konkurencji. Monitorowanie mediów społecznościowych pozwala na identyfikację nastrojów konsumenckich oraz popularnych tematów, co może być wykorzystane do tworzenia bardziej trafnych kampanii marketingowych. Jak zauważa Jakub Karmowski, Dyrektor Działu OSINT Flowberg IT:

„Część z rozwiązań, jakie dostarczamy w ramach oferty OSINT, pozwala firmom szybciej
i lepiej zrozumieć rynek oraz konkurencję. Nasze analizy „uszyte” są indywidualnie pod potrzebę klienta, gdzie raz mocniejszy akcent trzeba postawić np. na analizę mediów społecznościowych, publikację wpisów na forach, recenzje, a raz na analizę branżowych raportów czy pogłębioną analizę stron internetowych lub innych cyfrowych śladów jakie jesteśmy w stanie zidentyfikować w ramach zlecenia.”

Przykład: Firma kosmetyczna Y analizuje recenzje produktów konkurencji oraz trendy w mediach społecznościowych. Na podstawie zebranych danych tworzy nową linię produktów dostosowaną do aktualnych preferencji klientów, co pozwala jej zwiększyć udział w rynku i poprawić wyniki sprzedaży.

Zarządzanie ryzykiem i bezpieczeństwo

OSINT stanowi kluczowy punkt w identyfikacji potencjalnych zagrożeń w szerokim rozumieniu. Może to dotyczyć zarówno infrastruktury, jak i czynnika ludzkiego. Procesy te realizowane są w obszarze internetu indeksowanego, jak i Darknetu, gdzie można napotkać informacje o wykradzionych danych. Jakub Karmowski dodaje:

„OSINT bardzo dobrze sprawdza się jako forma oszacowania wystąpienia określonego ryzyka, zagrożenia dla firmy, jak degradacja wizerunku przedsiębiorstwa, zarządu, cyberataku czy też cyberszpiegostwa. Szybkie reagowanie na wspomniane zagrożenia jest kluczowe, aby mitygować ich wpływ na działalność i chronić reputację oraz interesy firmy.”

Przykład: Duża korporacja Z regularnie monitoruje Darknet w poszukiwaniu wycieków danych dotyczących swojej firmy. Dzięki temu jest w stanie szybko zareagować na potencjalne zagrożenia, takie jak planowane ataki cybernetyczne czy ujawnienie poufnych informacji, co pozwala na skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem i ochronę swoich zasobów.

Śledzenie działań konkurencji

Identyfikowanie oraz gromadzenie informacji w ramach działań OSINT nie powinno być mylone z „szpiegostwem”. Legalność działań opartych na publicznie dostępnych źródłach jest fundamentem. Firmy mogą monitorować kampanie marketingowe konkurencji, nowe produkty lub usługi oraz strategie biznesowe. Ta wiedza pozwala lepiej dostosować własne działania i usprawnić procesy wewnętrzne, by stać się bardziej konkurencyjnym na rynku.

Przykład: Firma technologiczna W analizuje publicznie dostępne informacje dotyczące nowości produktowych konkurencji oraz ich kampanii marketingowych. Dzięki temu może dostosować swoją strategię, wprowadzając innowacyjne rozwiązania, które odpowiadają na działania konkurencji i lepiej spełniają oczekiwania klientów.

Śledztwa międzynarodowe

OSINT jest często wykorzystywany w śledztwach międzynarodowych, które inicjowane są przez określone wydarzenia, takie jak wojny, zbrodnie wojenne czy łamanie praw człowieka. Wojna w Ukrainie spowodowała wzrost aktywności społecznej na platformach społecznościowych, gdzie techniki OSINT szybko zyskały na popularności. Użytkownicy globalnie zaczęli dzielić się wynikami swoich małych i większych śledztw. Jedną z najbardziej znanych grup śledczych wykorzystujących OSINT i GEOINT (rozpoznanie satelitarne) jest brytyjska grupa dziennikarzy śledczych Bellingcat.

Przykład: Grupa Bellingcat, korzystając z technik OSINT i GEOINT, była w stanie zidentyfikować rosyjskie konwoje wojskowe w Ukrainie, analizując dostępne w internecie zdjęcia i filmy. Dzięki temu społeczność międzynarodowa mogła lepiej zrozumieć sytuację na miejscu i podejmować odpowiednie działania dyplomatyczne.

Znane osoby na celowniku

Osoby wyeksponowane politycznie lub powiązane z dużymi biznesami również stają się celem śledztw opartych o techniki OSINT. Przykładem jest ustalenie miejsca przebywania zmarłego już biznesmena Johna McAfee na podstawie metadanych zaszytych w jednym z opublikowanych zdjęć. Innym przykładem jest sprawa związana z ustaleniem miejsca przebywania byłego prezesa Orlenu Daniela Obajtka, co udało się dzięki analizie opublikowanych w mediach społecznościowych obrazów i nagrań wideo.

Przykład: Grupa dziennikarzy śledczych, korzystając z technik OSINT, była w stanie ustalić aktualne miejsce przebywania byłego prezesa Orlenu Daniela Obajtka, analizując jego aktywność w mediach społecznościowych oraz publikowane zdjęcia i filmy. Dzięki temu mogli ujawnić informacje, które miały znaczenie dla opinii publicznej.

Podsumowanie

OSINT to skuteczne narzędzie, które znajduje zastosowanie w wielu obszarach biznesu i cyberbezpieczeństwa. Pozwala na lepsze zrozumienie rynku, konkurencji oraz potencjalnych zagrożeń, co przekłada się na skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem, planowanie strategii biznesowych i ochronę interesów firmy. Legalność i etyka działań opartych na publicznie dostępnych źródłach stanowi fundament tej techniki, czyniąc ją niezastąpionym elementem współczesnych analiz biznesowych i bezpieczeństwa.